Menú

Domingo 24 de mayo 2020

Esta mañana desayunamos atole de masa. Mi esposo se quedó de nuevo con mi hija y yo fui otra vez a casa de mi mamá porque debo ayudarla a tortear para comer el relleno negro. Entre todas torteamos y llenamos dos trastes grandes de tortilla; de tomar, prepararon agua de horchata. Así como mi mamá mató un puerco para vender aunque sea un poco de la carne, muchas personas de Xocén hacen lo mismo para tratar de conseguir un poco de dinero. Algunas venden gallinas, pavos, ganados; otros empeñan las cosas de valor que tengan, desde electrónicos como DVD, televisión, celular, o empeñan oro como aretes, soguillas, pulseras, anillos, etc. Piden fiado en las tiendas, eso sí no a todos se les da, sólo si te conocen y saben que a’ lo pagas te lo dan; si no, te piden algo de valor a cambio, como por ejemplo anillo de oro, para así estar seguros de que se les va a reponer o pagar. Mi mamá me dio del relleno negro para llevar a mi esposo e hija y ya al medio día regresé a la casa justo a la hora del almuerzo y ellos tomaron jugo de limón (limonada) para acompañar la comida. Más tarde le trajeron unos tenis despegados a mi esposo para costurar. Él cobra a 25 el par de zapatos. Lloviznó un poco de nuevo. Luego mi esposo se puso a jugar un rato con nuestra hija y ya por la noche cenamos el recalentado del relleno.
Te’ jatskab k’iina’ tin mak’antaj choco sakan u ti’al ik uk’ulte, tin ka p’ataj in wicham yéetel in chan paalil, tene’ ka binen tu yotoch in na’atsil yo’osal in wantik pak’ach, tumen bejla’ ik jantik le box janal tu piito’ob jolyajko, yéetel tu lakaal in lak’ob tik pak’ach to’on ka’ap’éel joma’ waj, ka ts’o’oke’ ka tu bok’oob horchata u ti’al uk’bil. Je’en bix in na’tsil tu kinsaj juntul u k’éek’en u ti’al u kon kex jun p’it u bak’elo’, bey xan u metik ya’ab máako’ob te way tu kajil Xocene’. Yo’osal u kaxtko’ob u p’it tak’ine’ yano’obe ku konik u kaxo’ob, u tso’ó, u wakaxo’ob, yan xane’ ku p’atko’ob u nukulo’ob yo’osal u manjantal tak’in ti’ob, ku p’atko’ob tak e balo’ob ku t’abal yan ti’obo’ je’en bix: DVD, TV, celular, wa ku p’atko’ob xan ux k’an op’en nukulo’ob je’en bix u tuúp, k’ala kaal, k’ala k’ab, balo’ob bey yan u tojole’, yan xane ku k’atko’ob p’axo’ob te tu’ux ku yuchu konoló, ba’alé mix ti’ tu lakal máak ku tsabali’, chen wa u k’aj olmaj, waa u yojel je’ u bóotale’ beyo’ ku tsiko’ob, wa ma´xane’ ku k’atko’ob ka p’atak wa bax u ti’al u kex bey yan u tojolé, je’en bix anillo k’an op’ene’ yo’osal beyo’ u bin u boteé. In na’atsilé tu siajten un p’it le box janalo u ti’al in bis tin wicham yéetel in paalil u janté, ka’atun ya’ale lelo’ jach túun chumuk k’in ka tin bisaj u yo’ocho’ob, tin jo’osaj u ja’i suts’ baal u ti’al u yuk’o’ob chen jok u janalo’ob. Jach taitak u yak’tale ka tasa’ab ti in wicham jump’el xanab lakaá u ti’al u chuyé, ma’ sáamé ka k’ax ja’ kate’en, in wichame’ letie’ ka jo’óp u baxal yéetel ik chan páalil, tu jach ak’abilé ka tik ka k’inkunsaj u yalab le box k’ol ik janto’.

Más días