Menú

Domingo 26 de julio 2020

Hoy mi esposo no fue a chapear en la milpa, le dijo su papá que tome el día por ser domingo. Entonces aprovechamos para ir al monte por leña, ya que se nos había gastado. Como yo no tenía nada que hacer, lo acompañé; así lo ayudo para regresar pronto. Apenas regresamos empezó a llover. Se habla de una tormenta y huracán, por eso ha estado lloviendo. Una vecina me comenta que ya le dio Covid y que ella solita se curó en casa, que para nada acudió al Centro de Salud. Con unos remedios de plantas que estuvo tomando, con eso se recuperó. Una mañana amaneció mal, de repente le dio tos seca, dolor de garganta; que sentía que no podía respirar y no tenía ni fuerzas para caminar. Entonces me dice que se preparó un té de hoja santa (xmakulan y tres limones. Para la fiebre me dice que puso a hervir una pastilla de aspirina, limón y miel de abeja. Por supuesto, esa receta ya la apunté en mi libreta de plantas medicinales.
Bejlake’ in wichamé ma’ bino’ob te páakó álabtie’ tumen domingoé ma’un meyajo’ob. Je’elo’ kaj túun jan bino’on k’áax ch’ak síi, tumen xup xan to’oni’, binen tu yéetel tumen mix báal xan kin metik, beyo’ kin antik xan yo’osal u séebtaal ik ka suut. Jach chen p’elak in suto’one’ ka chúun u k’axal e ja’o’, táan u ya’alaal yan bin chak ik’al la’tene’ ku k’axal e ja’o’. Juntul e ch’uup kajak bal nats’ ti’ teno’ tun tsikbatké tu ts’aj bin ti’ e k’ojanil Covid-19, chen tun najil bin tu ts’akubaj, ma’ bin te’ tu kuchil e ts’ak yajo. Tu juunal bin tu ts’akaj yéetel ts’ak de k’áaxo’ob, letí tu meetaj u yuk’e. Chen bin ka sáaschajé k’ojan bin u yubkubaj, tikin se’en yantí, yaj u kal, istik yaj u ch’aik u yik’, ts’o’okolé u muk’ bin mina’an, ma’ bin túun yutstaal u ximbal. Je’elo’ u yalik tuune’ tu mak’antaj bin ts’ak de k’áaxo’ob, leti’ tun u lée ex máak’olamó yéetel oxp’el limón. Je’elo’ u ti’al e chokwiló tu lokansaj ts’ak de aspirina yéetel xan e limonó yéetel túun kab. Chen yéetel lelo’ kaj utslají, je’elo’ tene’ tin ts’ibtaj e ts’ak de k’áaxó tin analte’.

Más días