Menú

Geraldo

Nojoch mak Geraldo

28 años

Yo, al terminar la secundaria, ya no seguí mis estudios. Preferí trabajar para ayudar a mis papás y no permitir que ellos se endeudaran conmigo pagando mis estudios.

A los 16 años salí en busca de trabajo en la ciudad de Cancún. Me fui, muy confiado porque allá vive mi hermano mayor, en una casa que paga con los puntos de su Afore.

Cuando apenas llegué busqué trabajo en el Walmart. Por ser menor de edad, empecé de cerillo, luego de empacador, de cajero y, ya de último, de gerente general.

Dios me ayudó a seguir trabajando. Gracias a su ayuda fui subiendo de nivel poco a poco. Yo mismo fui ganando el lugar que yo ocupaba.

Trabajé ahí por nueve años y renuncié cuando tenía 25 años de edad.

Me dieron una buena cantidad de liquidación y con ello me compré un coche nuevo y una camioneta de medio uso.

Yo dejé de trabajar ahí porque ya contaba con capital para poner mi propio negocio. Yo quise poner algo nuevo que en Chebal no había.

Mi negocio es de renta de mesas y sillas para eventos, con el nombre de “El Padrino”. Pensé en ponerlo porque había visto que aquí en Chebal se hacían fiestas de bodas, bautizos o cumpleaños, pero rentaban sillas y mesas en Temozón.

Por eso tomé esta opción y veo que desde que lo puse me ha ido muy bien, porque me ayudan y los ayudo con precios económicos.

Tengo una novia que es de aquí del pueblo, ella es maestra de preescolar. Hace dos años que nos tratamos y como ya somos adultos decidimos vivir en unión libre.

Ella está embarazada y gracias a las clases en línea trabaja desde casa. Se llama Laura y tiene 27 años.

Construí mi casa al lado de la casa de mi mamá. Como está grande su terreno nos dio de a un pedazo a cada uno de sus hijos para construir nuestras propias casas.

En total, somos seis hijos: tres mujeres y tres varones.

28 ja’ab

Tene ka tin ts’oksaj in xok te escundariao, mix ka binen xokí. Jelen meyaj yósal in wantik in tataob yolal beyo mix tan u p’axkubalob chen yólal u bótkob in xok.

Wak lajun ja’ab ten kaj jok’en in kaxt meyáj tak tu kajil cancun. In wojel yan tux in yantal tumen beyo te kajak bal in nojoch sukun te te kajo, te yan ti junp’el naj ku bótaló yetel e aforeó.

Jach p’elak in k’uchul uchik in kaxtik meyaj te walmart. Jelo tumen minan ten ja’abile kaj ts’aben chen in but’ e manob ku betaló, kaj ts’ok mansaben in ts’ap nukulob ku k’uchul, u jele ten ch’aik e bólob ku betalo’, tu ts’oke ten ilik u meyaj tu lakalob te kuchiló.

Kichkelem yuum enten te meyajo. Chen tu yólale kaj bin u naksa’al u kanlil in meyaj, ten bey xan najaltik u kuchil e meyaj ku ts’abal teno.

Telo meyaj najen ichil bolom ja’abí, jelo yanten 25 ja’ab uchik in luk’ lí, yab tak’in ts’ab ten uchik in p’atik in meyaji, jelo yéetel tin manaj junp’el in kis buts’, yéetel junp’el nojoch kis buts’ chen ma kóji.

Jelo tene tin p’taj in meyaj tumen beyo yan bey ten tak’in u tia’al in ts’aik xan wa bax in k’at in meyaj te kaj chebaló.

Tene tin ts’aj junp’el ba bey minan te kajo bey tunbene, jelo tene tin ts’aj junp’el kuchil tux ku beta’al majan mayak’ ché yéetel kisi ché, yéetel u k’aba de ”padrino”. Jelo tene leti tin ts’aj tumen beyo way kaje ku betal chanob jen bix ti ts’oko bel, k’in k’abaobe wa xan u tia’al okab, jelo beyo ju yantal mak majantik u tia’al k’ana’an chajal tiobe, waame te ku binob u majantob te kaj temozon.

Jelo laten lete bey kin meyaj tik teno jelo tak kaj chu’un in meyaje uts u bin ten, tumen beyo ku yantkenobe kin wantkob xan mix ko’oj in ts’aik tiobí.

Yan xan juntul in nup te xan way chebal u kajale, letie ku ts’aik xok te preescolaro. Yan tun káp’el jab jop ik biskikbal, jelo mix paalalono latene ka tik laj ik kajtal chen beyo.

Letie ts’ok u yo’omel chajal jelo u yutsile e xoko te ku ts’aik te celularo te tun ku meyja way naje, u k’aba letie laurayantí 27 ja’ab.

Tin betaj ik najil tu tsel u najil in nátsiló, tumen beyo nojoch u solar laten tu ts’aj ti u paalal ju jun xet’í yolal ik betik najiloní.

U yabilone’ wak tulo’on oxtul ch’up yéetel oxtul xíib

Más testimonios