Menú

Clementino

Nojoch mak Clementio

55 años

Soy maestro de novenas para velorios, novenas en la iglesia y novenas para recordar a los difuntos.

Lo normal, las novenas ‘los’ hacemos porque es nuestra promesa por amor a Nuestro Señor Jesucristo, por lo que lo hacemos de corazón y no cobramos ni un peso por nuestro trabajo, nos conformamos con un poco de comida.

Nos hablan mucho para ir a hacer novenas con desayuno o comida en la Santa Cruz. Hay veces cuando vamos, nos quedamos a hacer novenas de personas que llegan de otros pueblitos cercanos a Chebal.

Las personas de los otros pueblos nos daban de 30 a 50 pesos a cada uno aparte de la comida, nos lo daban como agradecimiento por la novena.

Como fueron pasando los años, las personas de Chebal fueron cambiando sus estrategias. Antes nuestro trabajo nos lo pagaban sólo con comida, luego con unos pesos y ahora hasta cartones de cerveza dan, o hay unos que no tienen mucho dinero [y] sólo compran una botella de dos litros de alcohol adulterado, y mientras, mucha gente se va acostumbrando a eso y se ven obligados a dar lo mismo.

Mi esposa se molesta conmigo porque al ir a hacer las novenas tengo que tomar, pero yo no tomo mucho como para caerme de borracho, sólo tomo tres botellitas de “cuartitas” [250 ml de cerveza] y ya con eso me retiro a mi casa.

Pero al siguiente día me da un dolor de cabeza que no me levanto de la hamaca, por eso mi esposa hasta me pide retirarme de ese trabajo, pero yo no puedo dejarlo porque me siento bien ayudando a mucha gente; ya quedamos pocos que andamos haciendo las novenas.

Ya muchos que son ya más mayores de edad ya lo dejan, porque ya les parece muy cansado. Yo aún me siento fuerte para seguir, es para mí un gusto hacer los cantos de la novena.

Llevo veinte años dedicando mi vida y mi amor a los cantos de las novenas. Nosotros que nos dedicamos a esto estamos disponibles a cualquier hora, pues cuando hay difuntos nos hablan y a la hora que sea vamos, lo normal puede ser desde dos personas para empezar con una novena.

Hace apenas un año que yo empecé a tomar sólo unas cervezas, supongo que por eso mi cuerpo no acepta el alcohol por muy poco que sea, es por eso que reacciona provocándome el dolor de cabeza fuerte.

Mi trabajo es una de las maneras de servir a Dios.

55 ja’ab

Tene u kansajilen ku betik novenas u tia’al pixanob, u tia’al novena’ ti iglesia.

E mayaj jela kik betik tumen beyó in ba’ kik betik yólal ik yuum tsil jesucristo, jelo yéetel u yábilajil ik puksik’al kik betik, xma’ bo’olil, chen bale ku sibil ti to’on u janlil.

Jach yab ik t’anal u tia’al ik bet e novenasobó jen bix yéetel uk’ul, wa yéetel janal tak te Santa Cruz. Yan k’ine chen xikone kik jelel bet novenas u tia’al makob ku talo’ob, lete nats’ takob te kaj chebal.

E tun e makob jeloba ku ts’akob to’on tak’in de 30 tak 50 pesos ti jujun tu’ulon kex ku si’ik to’on janalé ku botiko’on yólal e novena tik betó.

Jen bix u bin u ma’an e ja’abobó, makob te way kaj chebal bin u k’ex ko’ob u tukulo’ob. Kachile ik meyaje chen yéetel janal ku bóta’al, ka’j ts’oke yéetel wa bukaj tak’in bejale ku ynatal tak u cartonil e suts’ ts’abil tóno’, yan tuxe mix jach yan tak’in tiobi ku manikob tun junp’el botella e xwak’ u ts’ati to’onó, jelo yéetel e beya yab u bin u suktal u je makobe yan u bet ko’ob beyo ku bin u jets’el.

In watane ku p’ujul ten chen xiken te novenaó tumen beyo u yojel yan in kaltal, bale tene main jach kaltal wa tin lu’ubul tin bin, tene chen óoxp’el mejen botella e suts’ kin wuk’ikó (250 ml) chen beyo kin bin tin najil.

Bale tu je’ k’ine ku tsa’ik ten u k’inam polil, jelo ma’ tun tin lik’il ma’an k’intin k’an yanen. Latene in watne’ tan u yálik kain p’at e meyajá, bale tene mix tak in p’at kíi tumen yab mak kin wantik, ts’ok u p’atal mix yábo’on lek ik ma’an ik bet e meyajá.

Yabobe ts’ok u nojoch mak talo’ob, jelo ku p’atko’ob, tumen kanan tsilil u yiliko’ob. Tene laili yan u muk’il tene.

Yan jun k’al ja’ab jop in betik yéetel yab kach u kimakil in wó’ol kin ma’an in betik u k’ayil e novenasobó.

Tu lakal e makob betik e meyajó jen ba’ hora ka’ t’ankone yan ik bin, jeu beytal tak yéetel kátul maké u chúnul e novenaó.

Tene jach yan junp’el ja’ab in chu’un in wuk’ik e suts’ó, in wake latene in winkilile ma sukan ti e suts’ó kex bey ma’ yábó, latene ku betik u k’inam in poló, e lelá junp’el meyáj kin betik u tia’al yuum tsil.

Más testimonios