Menú

Sábado 29 de agosto 2020

Sábado, día de la locura de muchos hombres aquí en Xocén, pues hoy muchos llegan de su trabajo. Los hijos de la vecina de enfrente no le fallan a la borrachera, empiezan desde el viernes, sábado y domingo. En esos tres días allá se escucha su música a todo volumen y más tarde cantan a gritos. Según la vecina, sus hijos se portan así porque están solteros y no tienen a quien mantener, por eso malgastan así su dinero; lo que ganan en una semana en tres días lo gastan. Mi esposo hoy se fue a leñar y, mientras, yo salí por chaya para preparar el caldo, ese será nuestro almuerzo. De agua, preparé jugo de limón con hielo. Ya se están anunciando las nuevas normas para reactivar la economía en Valladolid y en todo Yucatán. Se abrirán todos los lugares de trabajo, pero todo personal debe permanecer con las medidas de prevención. Se termina la ley seca el 31 de este mes.
Bejla’ake’ sábado u k´inil u ti’al u choko polil ya’abkach xiibí máako’ob way te’ kaaj Xocene’, tumen ya’ab ku k’uchlo’ob yóok’ u meyajo’ob bejlae’. U paalal in wet ch’upil way nats´ilé, ma’un p´atal wa ma’atáan u kaltalo’ob, ku kajko’ob viernes, tak sábado yéteel domingo. Te’ ichile, óoxp’éel k’iino’oba’ sáansamal túun yu’ubal u paaxo’ob ti’ tu láakal u k’amiil yéetel máas oka’an k’iine’ táan u yu’ubal u yawat k’ayo’ob. U ya’alik túun in wet ch’upil kajakbaal nats’ilo’ túun metko’ob bey u páalilo’obo’ tumen mina’an u yatno’ob u tse’ento’ob la’tene’ ku laj xupi’ik u tak’ino’ob, u chan náajalo’ob ti junp’éel p’isi k’iine’ chen ich óoxp’éel k’iin ku laj xupiko’ob. In wíichame bejlae’ bin si’, teene’ ka’ ju’upen in t’o’ok chay ti’al in cha’ak ti’ik jante’ej leti túun ko’on jant chumu’uk k’iin. U ja’ile’ ti’ ik uk’e ttin mak’antaj u ja’il limon yéteel u hieloí. Táan túun u ya’alal e tumben bix ken u kalantubaj máako’ob chen ka je’ k’ajak u kuchil meyájo’ob way Zaki’e yéteel tu lakal Yucatán. Tu la’akal le u kuchil meyajobo ya’an u laj je’eblajaló, ba’ale’ k’ana’an laili u kanantikuba’ob je’en bix a’lanile’. Ku ts’o’okol e ley seca ku ya’ala’aló, tu ts’o’ok u k’inil e wíinal lela’ leti’ chen xan ts’o’okok.

Más días